Wednesday, June 22, 2011

Op Soek na Kid Khumalo

(Bronne: Vlymskerp, Versjoernaal)
Opsomming van die verhaal
  • Die begin van die verhaal beskryf Johanna se fisiese omstandighede as 'n bediende by mense in die stad.
  • Die verhaal gee konteks oor Kid se lewe:
    • Kid het jare lank van een werk na die ander geswerf
    • Hy was soms haweloos (homeless)
    • Hy het op hoerskool 'n meisie swanger gekry en moet onderhoud betaal
    • Hy kry toe werk by Kalafong-hospitaal en kry 'n huislening vir 'n huis in Soshanguve
    • Johanna wil by hom gaan bly as sy aftree
    • Haar ander seun, Thomas, is 'n prokureur en sy vrou soek nie kinders nie - Johanna voel nie daar welkom nie
    • Sy het 'n vriend, Frans, maar sy se hulle is eintlik niks van mekaar nie - hy het sy eie familie
  • Johanna voel geisoleer van die buitewereld
    • Sy het nie 'n selfoon nie en ook nie toegang tot 'n huistelefoon nie
    • Sy kry moeilik nuus van haar mense
  • Frans bring nuus Kid is nie by die werk nie
  • Frans kom terug en se hy was by Kid se kind se ma se mense - hulle sal haar vra oor hom as sy terugkom
  • Sy stuur vir Thomas om na Kid se huis toe te gaan - hy kry niks daar nie, maar dit lyk nie of iemand ingebreek het nie - die sleutel is nog in die voordeur, alles is op sy plek en die ligte is aan
  • Niemand wat naby Kid bly weet iets nie
  • Thomas en Frans gaan Soshanguve-polisiestasie toe en die konstabel vertel hulle van 'n man wat deur 'n motor doodgery is - hy is lykshuis toe gestuur
  • Thomas en Frans kry Kid se lyk by die lykshuis
  • Johanna moet die lyk gaan uitken
  • Kid se begrafnis vind plaas en hulle
  • Iemand se vir Johanna: "Jy wou so graag jou eie plek he, en kyk nou: in die dood het Kid vir sy ma gesorg" - Johanna kry Kid se huis, blyplek, soos sy gehoop het, maar sy sou baie eerder haar seun as 'n huis he
Titel van die verhaal
-
skep onmiddellik spanning in die verhaal
- jy weet onmiddellik wie is vermis en dat dit die sentrale fokus van die verhaal is
- dit kan verwys na ‘n diepe verlange om saam te wees as ‘n gesin
Kontras tussen Johanna se twee seuns- Thomas is duidelik meer verantwoordelik en Kid se gedrag is duidelik vir hom ‘n irritasie
- Thomas is ‘n prokureur met ‘n vaste inkomste, ‘n vrou en sy eie huis – sy vrou wil nie kinders hê nie, waar Kid reeds op skool ‘n kind buite die eg gehad het
- Kid val rond tussen verhoudings, kan nie ‘n werk hou nie en was lank haweloos (homeless) totdat hy uiteindelik op sy voete gekom het
- dit is duidelik Johanna het ‘n groter toegeneentheid (affection) vir Kid omdat hy duidelik meer ‘n mense mens is en heel moontlik meer geduldig en liefs met haar is
Johanna se wroeging- sy is bekommerd oor haar oudag, omdat sy nie voorsiening gemaak het nie
- sy kan by Thomas bly, maar Thomas se vrou hou nie van haar nie en hulle is ook baie modern met hulle eie leefwyse en gemak
- sy het nie ‘n man wat vir haar kan sorg nie en haar enigste hoop was Kid
- sy het vir Frans, maar hy het sy eie familie en bekommernisse oor aftrede – hy het heel moontlik ook nie baie geld nie en is ook al oud
Kid is vermis- Thomas gaan soek Kid by sy huis – die ligte is aan, daar is nie tekens van ‘n inbraak nie en die sleutel is in die voordeur
= dit wys dadelik dat daar iewers anders iets met hom gebeur het
= dit wys ook dat hy vinnig daar weg is of iemand het ontvoer
- Thomas en Frans soek by die Soshanguve-polisiestasie en lees van ‘n vermiste persoon
- by die lykshuis vind hulle Kid se liggaam
- Johanna moet Kid gaan uitken by die lykshuis – sy is so getraumatiseer dat sy nie daaroor kan praat nie
- sy het net aan haar twee seuns gedink toe hulle jonger was
- Kid se kind bied ‘n bietjie troos – hy verteenwoordig ‘n deel van Kid wat in die wêreld agtergebly het

Astra Castra - Dot Serfontein

(Bronne: Vlymskerp, Versjoernaal)
Opsomming van die verhaal
  • Ettie hardloop haar eerste wedloop teen haar grootste kompetisie, Hanna Dewalt
  • Ettie is baie bang en verskik en voel die druk wat op haar is om te presteer
  • Haar afrigter, Eben Bester, is saam met haar
  • Sy klop vir Hanna, die kampioen, en die mense rondom haar wens haar geluk - sy het Hanna se drie-jare oue rekord ge-ewenaar (dieselfde tyd gekry)
  • Sy geniet die lofprysing net vir 'n oomblik, voor Eben haar aan die arm vat en se sy moet aantrek
  • Sy voel glad nie goed oor die wen nie - emosioneel en fisies - fisies het sy 'n blaas op haar voet van haar nuwe spykerskoene
  • Daar is 'n terugflits na haar in die Wiskundeklas - Eben Bester is ook haar Wiskunde-onderwyser
  • Dolf gee vir Ettie sy huiswerk
  • Eben kom in die klas in en vra wie het die huiswerk reggekry - Ettie se sy het
  • Sy en Dolf het beide die verkeerde manier gebruik om die som te doen - Eben beskuldig Ettie dat sy by Dolf afgeskryf het
  • Dolf ontken dit nie, so Eben se Dolf het seker by Ettie afgeskryf - Dolf vat die skuld vir Ettie
  • Ettie ontken dit ook nie en voel baie sleg daaroor
  • Eben gesels later met sy verloofde hieroor en sy is baie ontsteld - sy hou duidelik nie van die nabye verhouding tussen Ettie en Eben nie
  • Sy dink hy is te betrokke by haar en dit plaas druk op hulle verhouding
  • Die verhaal gaan na waar Ettie oefen - hy reel dat sy tot die einde van die kwartaal by die skoolhoof (oom Spekies) woon om haar kos en aktiwiteite te reguleer
  • Dolf nooi haar na die seunskoshuispartytjie twee dae voor sy PE toe moet gaan vir die SA Kampioenskappe - sy kan nie gaan nie, want Eben reel dat hulle na 'n filmopname van haar vorige wedloop kyk - hy hou nie daarvan dat sy saam met Dolf na die seunspartytjie toe gaan nie
  • Dolf kom kuier na die filmopname vir haar - hy was nie na die partytjie toe nie
  • Dolf =beloof om die dag van die wedloop van vyfuur die oggend af elke uur 30 sekondes aan haar te dink
  • Dolf gee vir haar 'n kaartjie wat se: "Ek dink aan jou"
  • Ettie hardloop teen Hanna in die SA Kampioenskappe
  • Sy verloor, maar sy voel nie teleurgesteld nie - sy besef Eben is net 'n mens en atletiek is nie haar lewe nie
  • Eben leer niks en is steeds dieselfde
Verteller
-         Alomteenwoordige/derdepersoon-verteller
-         Die verteller ken almal se emosies/ervaringe en kan alles sien, hoor en beleef aangaande die karakters
-         Die verteller is nie gebonde aan tyd, plek en ruimte nie
Ettie as karakter
PROGRESSIE:

- aan die begin is sy onvolwasse en onseker van haarself
- voor die eerste wedloop is sy gespanne, bang en verward
- sy is total onder Eben (haar afrigter) se mag en verafgod hom - aan die einde van die verhaal is sy meer gefokus en het insig in haar situasie
- sy is nie meer so bang vir Eben nie, maar sien hom as ‘n gewone mens
- sy besef atletiek gaan oor soveel meer
- by die tweede wedloop is sy rustiger en kalm, want sy het iemand wat vir haar as mens omgee, Dolf
- sy is beheers en tree meer volwasse op
Eben se karakter- ‘n Wiskunde-onderwyser en Ettie se atletiekafrigter
- was self onsuksesvol as atleet en dit motiveer sy gedrag
- hy is ontevrede met die lewe oor die algemeen
- hy probeer sy eie gemiste prestasie deur Ettie regstel – hy kon nie suksesvol wees as ‘n atleet nie, so hy probeer Ettie se sukses syne maak
- hy is besitlik en teenoor Ettie en jaloers – hy wil nie hê sy moet vriende maak nie, hy wil nie hê sy moet haar eie sosiale lewe hê nie (sy mag nie na die dans gaan nie)
- hy ken haar meer persoonlik as wat ‘n afrigter behoort (hy weet wanneer haar tyd van die maand is, ens.)
- sy verhouding met sy verloofde ly daaronder – sy obsessie om deur Ettie te presteer affekteer sy verhoudings
- sy atlete is vir hom belangriker as sy verloofd
- hy is hard, maar wanneer sy atlete seerkry, is hy sagter met hulle, want hy empatiseer (hy was self daar gewees)

- Ettie merk op dat hy geen vriende het nie

Baby - EKM Dido

(Bronne: Vlymskerp, Versjoernaal)
Opsomming van die verhaal
  • Nooi (verteller) se ouers kry besoekers - Sersant De Wit bring 'n man en meisie by hulle huis aan
  • Nooi se ma stuur Toetsie (die maat) langsaan om mooi breekware te gaan haal vir die kuiergaste
  • Die twee kort verblyf - Sersant het hulle daar aangebring omdat Baby en Nooi min of meer dieselfde ouderdom is en dan het Baby 'n maatjie
  • Baby wil saam met Nooi-hulle netbal speel, maar Attie weier omdat hy meen sy kry "fits"
  • Attie reel 'n vertoning in die dorp daardie Vrydag- en Saterdagaand
  • Attie treiter Baby met dwelmpille (drugs) om seker te maak sy kom terug - hy het haar aan dwelms verslaaf, wat moontlik haar "fits" verklaar
  • Baby en Nooi gaan badkamer toe en Baby huil verskriklik - sy se sy wil na haar ma toe gaan (eerste bewys dat iets nie pluis is met Attie nie)
  • Die feit dat sy "Mo" se in plaas van "Ma" is die eerste teken dat sy moontlik van Gauteng is
  • Die Vrydagoggend hardloop Baby kaal in die straat rond - sy is bedwelmd en lyk baie jonk sonder die grimering en klere
  • Attie se sy is siek en dat sy te veel pille gedrink het (ironies genoeg is hierdie die waarheid - sy het moontlik te veel dwelmpille gedink)
  • Sersant en sy vrou kom kuier en Sersant se vrou merk op dat Baby 'n Gautengse aksent het
  • Sersant stuur vir Attie 'n boodskap - hy moet net daar bly, want Sersant wil vir hom die saal se sleutel bring
  • Sersant kom terug en arresteer vir Attie
  • Attie het Baby - Claudine Grootboom - ontvoer en daar is plakkate van haar regoor Pretoria geplak
Woordeskat
Wên – polisiewa waarin hulle mense tronk toe vat
dis ou taks van jou – dis ‘n ou gewoont van jou
pramme – borste
kêns – mal/senile
Karakters in die verhaal
Baby – Claudine Grootboom
- Baby is die hoofkarakter, ‘n meisie ontvoer uit Pretoria deur Attie
- sy is a stadsmeisie
- sy is baie ryp (mature) vir haar ouderdom
- haar naam is ironies, want sy is eintlik lankal nie meer ‘n kind nie
- aan die ander kant is haar naam gepas, want diep binne haar is sy nog ‘n klein, verlore dogtertjie
- die verteller sien in haar oë dat sy hartseer/desperaat/verlore is
- sy is verslaaf aan dwelms – dis hoekom sy kaal by die verteller sy huis aankom en Attie meen sy kry “stuipe” (fits)
­- haar naam is ook die TITEL van die verhaal:
* die verhaal handel oor Baby
* dit word gebruik as ‘n troetelnaam vir iemand wat jy liefhet – Attie het dit vir haar gegee, maar nie omdat hy vir haar omgee nie
* die naam kan op onskuld dui, wat ironies is, want Baby is lank nie meer onskuldig nie

Attie Brand – ontvoerder, skelm kulkunstenaar met ‘n vals naam (sy regte naam is Andrew Barnard)
- hy is baie beskermend teenoor Baby, wil haar nie alleen los nie, is bang sy hardloop weg/vertel die waarheid
- hy is ‘n kulkunstenaar (trickster), wat baie gepas is, want hy is werklik ‘n skelm
Ruimte van die verhaal
-         Die verhaal speel af in Nqamakwe in die Oos-Kaap
-         Attie en Baby se kar het gebreek buite die dorp en is toe daar gestrand
-         Plattelandse omgewing – sterk kontras met Baby, wat van Pretoria af kom, en ook Baby se ryp gedrag

Agter 'n Baard - Hennie Aucamp

(Bronne: Vlymskerp, Versjoernaal)
Konteks van die verhaal
Tussen 1966 en 1989 is baie Suid-Afrikaners verplig om grensdiens te doen. Baie moes op die grens tussen Angola en Namibië gaan werk.

Opsomming van 'n verhaal
  • Die storie handel oor Deon, 'n soldaat, wat terugkeer na sy verpligte diens op die grens
  • Aan die begin van die verhaal keer hy terug en sy vrou Marina en seuntjie Bennie wag vir hom op die stasie
  • Marina is onmiddellik ongelukkig omdat sy sien Deon dra 'n baard - sy se sy herken hom skaars en raak ontsteld omdat sy haar man anders verwag het - moontlik warmer, meer toeganklik, meer soos die man wat sy onthou
  • Sy se dit lyk of hy haar agter 'n bos beloer - asof hy iets vir haar wil wegsteek
  • Die familie gaan huis toe en Deon gaan "reinig" homself dadelik - om van sy fisiese "vuil" ontslae te raak, maar miskien ook van die "vuil" (sonde, slegheid) van die oorlog
  • Deon sit by Bennie voor hy gaan slaap - Bennie smeek vir stories van bosape en terroriste (dit wys ons hy het dit al vantevore vir Bennie vertel), maar Deon se hy sal nagmerries kry (heel moontlik omdat hy self daaroor nagmerries kry)
  • Marina sien daar is drie, vier doppe weg uit die brandewynbottel - Deon het daarvan gedrink - en sy raak kwaad - hy voel moontlik hy moet die pyn op 'n manier probeer wegkry
  • Deon tel die koerant op en raak ontsteld as hy 'n foto van 'n vermiste soldaat sien
  • Marina en Deon gaan bed toe en sy smeek hom om die baard af te skeer - sy weier hom seks omdat sy nie na aan hom voel nie, sy is kwaad oor die drank en die baard en voel ver van hom af - daar is 'n duidelike konflik hier ter sprake, Deon is kwaad
  • Sy raak aan die slaap, maar later as hy by haar staan word sy weer wakker
  • Deon het sy baard afgeskeer en hy beveel haar om na hom te kyk - sy sien vir die eerste keer die wonde op sy gesig van die oorlog
  • Hy vertel haar als, maar sy wil nie hoor nie. Sy sit haar hand oor sy mond.
  • Hy begin huil, want hy het als uitgelaat
  • Sy sukkel om te slaap, moontlik van skok en verwarring - en omdat sy sy pyn nou met hom deel
Woordeskat
Troepetrein – train transporting soldiers returning from the Border War or Army
Swanger – pregnant
Buik – maag
Nadruklikheid – emphasis
Medewerking – cooperation
Opoffering – sacrifice
Gesag – authority
Vermaan – to warn
Onttrek – withdraw
Bedrieg – deceive
Nugter – sober
Spook – to be haunted by something
Vermoeide – tired
AANVULLENDE NOTAS
Deon se aankoms op die stasie:
- Marina lyk soos die perfekte foto – die voorbeeldige mooi, blonde swanger vrou met haar seuntjie wat wag op haar man na sy lang afwesigheid (sy is ‘n rolmodel vir ander vrouens)
- Hulle is eintlik nie gelukkig nie, want sy wil hom nie soen nie (voel afgesonder van hom, hou nie van die baard nie)
Deon se gedrag- Hy lei aan post-traumatiese stres na die ervaring op die grens
- Hy raak onsteld oor soldate in die koerant, want hy empatiseer met hulle
Titel van die verhaal- dit verwys na iemand wat skuil agter ‘n baard/iets wil wegsteek
- kan verwys na algemene mans met baarde
Deon se baard – simbool in die kortverhaal- Deon se baard dra vir hom groot waarde omdat dit hom herinner aan sy stryd – hy sê daar is “opoffering” daarin – hy is trots daarop
- hy steek sy pyn agter sy baard weg (sy fisiese pyn – die oorlogswonde, en sy emosionele pyn)
- wys ook hy hou nog aan sy ervaringe vas
- as hy dit afskeer, sê Marina hy lyk soos ‘n nar = ironies, want ‘n nar kruip weg agter ‘n masker
Deon se emosionele wroeging- Deon voel hy moet homself “reinig” (skoonmaak)
- hy voel fisies en emosioneel vuil na die oorlog
- hy drink sterk drank as hy by die huis kom – probeer die pyn verlam
Deon en Marina se verhouding- Marina voel Deon hou homself op ‘n afstand en deel nie sy pyn met haar nie
- sy wil hê hy moet die baard fisies afskeer, want dit maak seer as sy hom soen
- sy wil ook hê hy moet die baard figuurlik afskeer, want hy steek sy pyn/emosies vir haar weg
- Marina sukkel om sy emosionele wroeging te verstaan – sy ken hom nie so nie, hou nie van die drank en die baard nie, kan nie nader tot hom nie
- Marina het ‘n ander verwagting van sy terugkoms gehad
- Marina voel hartseer, want sy kan hom nie troos nie
Klimaks van die verhaal
­- Deon forseer Marina om na hom te kyk – sy sien sy pyn wat hy saam met hom dra
- Hy vertel haar van sy pyn
- Marina reageer koud, sy huil nie
Tema van die verhaal- Mense wat by ‘n oorlog betrokke is, word sielkundig daardeur beïnvloegd. Dit is vir soldate wat ná ‘n oorlog terugkeer moeilik om die slegte ervaringe agter te laat en aan te gaan met hulle lewens.